Chorzy unieruchomieni, nieprzytomni, z zaburzeniami czucia, często nieprawidłowo odżywiani, pielęgnowani w niefachowy sposób narażeni są na powstawanie odleżyn. Czym są odleżyny dość dobrze tłumaczy ich angielska nazwa – pressure ulcer – czyli „owrzodzenia z ucisku”.

Starsza kobieta - odleżyny

Spis treści:

  1. Co to jest odleżyna?
  2. Jak powstaje odleżyna?
  3. Kto jest narażony na odleżyny?
  4. Odleżyny – jak leczyć?
  5. Odleżyny – jak zapobiegać?
  6. Bibliografia

Co to jest odleżyna?

Odleżyna to miejscowa martwica tkanek najczęściej uciskanych przez wystające części układu kostnego. Gdybyśmy chorego położyli na szklanej powierzchni i spojrzeli od dołu to właśnie w tych miejscach, gdzie jego skóra dotyka szyby mogą rozwinąć się odleżyny i to niezależnie, czy pacjent leży na plecach, na boku, czy też na brzuchu.

Jak powstaje odleżyna?

Odleżyna powstaje w wyniku miejscowego niedokrwienia, spowodowanego zbyt długim uciskiem na naczynia krwionośne. Przy powstawaniu odleżyn dużą rolę odgrywają siły tarcia i siły działające ścinająco (stycznie do powierzchni skóry) np. nieprawidłowo ułożone prześcieradło, czy też podparcie chorego. Powoduje to przesuwanie się poszczególnych warstw tkanek po sobie i może prowadzić do pękania naczyń krwionośnych, zwykle tych najmniejszych. Na powierzchni skóry powstaje wówczas zasinienie – nie było urazu, a pojawił się siniak! Stan samej skóry również jest istotny np. czy nie jest wilgotna, pokryta maściami etc.

Kto jest narażony na odleżyny?

Szczególnie na powstawanie odleżyn narażeni są pacjenci z zaburzeniami czucia, bądź głęboko nieprzytomni. Niedokrwienie z ucisku określonych obszarów skóry powoduje silny ból, który wymusza nawet podświadomą zmianę położenia. W przypadku, gdy pacjent bólu nie odczuwa, lub nie może się poruszyć proces może postępować, aż do całkowitego obumarcia komórek i powstania rany.

Powstawaniu odleżyn oraz opóźnieniom w ich gojeniu sprzyjać może również nieodpowiednie odżywianie pacjenta. Szczególną rolę pełni tu białko – jego niedobór w diecie prowadzi do zużywania własnych zasobów organizmu. W przypadku, gdy zachodzi konieczność odbudowy zniszczonej tkanki (proces gojenia ran), brak białka ma kluczowe znaczenie – bez odpowiedniej podaży w diecie wygojenie rany jest ogromnie utrudnione.

Wyróżniamy pięć stopni rozwoju odleżyn:

odleżyny I stopnia – blednące pod wpływem ucisku zaczerwienienie, zachowane mikrokrążenie i ciągłość naskórka

odleżyny II stopnia – nieblednące zaczerwienienie, przebarwienie i ocieplenie skóry o charakterze zapalenia, obrzęk, możliwa obecność drobnych pęcherzy i nadżerek,

odleżyny III stopnia – uszkodzenie pełnej grubości skóry, rana może być pokryta żółtawymi masami rozpadających się tkanek lub suchym cienkim strupem,

odleżyny IV stopnia – uszkodzenie skóry i tkanki podskórnej, dochodzące do powięzi,

odleżyny V stopnia – głębokie uszkodzenie przekraczające powięź do mięśni, struktur kostnych, stawów i ścięgien.

Odleżyny – jak leczyć?

Zapobieganie powstawaniu i (w dużej mierze) leczenie odleżyn polega na działaniach niwelujących niekorzystne czynniki prowadzące do powstawania tych owrzodzeń.

Więcej o leczeniu odleżyn przeczytasz w tym artykule

Odleżyny – jak zapobiegać?

Powinniśmy dbać zatem, aby:

  • Pacjent nie był zbyt długo narażony na ucisk w określonych miejscach. Można to osiągnąć przez:

– częste wymuszanie zmiany pozycji (przemieszczanie pacjenta przez osoby pielęgnujące),

– specjalne kółka, wałki, poduszki przeciwodleżynowe których zadaniem jest przeniesienie nacisku na większą powierzchnie skóry, bądź w inne miejsce tak, aby odciążać typowe miejsca powstawania odleżyn,

– materace przeciwodleżynowe – z reguły są to konstrukcje pneumatyczne, które automatycznie w zaprogramowanym czasie pompują kolejne sekcje komór, tak aby naprzemiennie obciążać i odciążać sąsiadujące partie skóry,

  • prześcieradło i pościel w której leży pacjent, były równo ułożone i nie powodowały ucisku,
  • poszczególne części ciała chorego nie były narażone na przemieszczanie, bez jednoczesnego przemieszczenia skóry, przylegającej do powierzchni tak aby nie powstawały siły ścinające, czyli aby przy przemieszczaniu nie dochodziło do sytuacji, gdy skóra nadal pozostaje w tym samym miejscu w którym styka się z powierzchnią,
  • pacjent prawidłowo odżywiał się – szczególne znaczenie ma dostarczanie odpowiedniej ilości energii, oraz białka (sprawdź, jak powinna wyglądać dieta przy odleżynach)

Więcej informacji o domowych sposobach na odleżyny i ich profilaktyce znajdziesz tutaj

Bibliografia

  1. Badowska-Kozakiewicz A. et al.,Patofizjologia człowieka, Warszawa 2019.

  1. Grey J. et al., Leczenie ran w praktyce, Warszawa 2010.

  2. Krasowski G., Leczenie odleżyn i ran przewlekłych, Warszawa 2018.